türkiye çerkesleri ne demek?

Türkiye'deki Çerkesler ya da Türkiye Çerkesleri, Türkiye Adığeleri (Çerkesce: Тыркуе aдыгэхэр Tırkuye Adıġeḫer ya da Тыркуем ис адыгэхэр Tırkuyem yis Adıġeḫer), 19. yüzyılda Çerkesya'nın Rus İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesinden sonra başlatılan Çerkes Sürgünü adlı etnik temizlik hareketinde Kuzey Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına gelen Çerkeslerin daha sonra oluşturulan Türkiye sınırlarında kalan kısmıdır.

Tüm Türkiye vatandaşları resmi amaçlar için Türk olarak kabul edilir, ancak Türkiye'de 300.000-1.000.000 etnik Çerkes olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye'ye iyi entegre olduklarından Çerkesce konuşabilenlerin oranı azdır.

Türkiye'deki Çerkesler içinde dillerini en iyi koruyan grup esas olarak Kayseri ve Sivas’a bağlı köylerin bulunduğu Uzunyayla ile Maraş-Göksun ilçesinde yaşayan Kabardeyler olup¹ TRT-3 kanalında devletçe yayın yapılan ilk Çerkes dili de bunların konuştuğu Doğu Çerkesçesidir.²³⁴

Çerkes adı Kafkasya'da Çerkesçe denen lehçe grubunun Batı Çerkesçesi ve Doğu Çerkesçesi olmak üzere iki kolunu konuşan Kuzey Kafkasyalıları nitelendirirken ⁵, Türkiye'de (ve Osmanlı coğrafyasında) ise bunlar dışında ayrıca Abazalar, Çeçenler⁶⁷⁸, Abhazlar, Osetler, Karaçaylar ve Balkarlar gibi farklı dil ailelerinden dilleri konuşan Kuzey Kafkasyalıları topluca belirtmek için yaygın biçimde kullanılır.

Boyları

Türkiye'deki bütün Çerkes boyları İstanbul ilinde de yaşasa da, Anadolu'da yoğun bir şekilde yerleşik bulunduğu iller şöyledir:⁹

• Abzehler: Samsun, Sinop, Tokat, Afyonkarahisar, Balıkesir, Sakarya (Akyazı ilçesi)¹⁰
• Şapsığlar: Samsun, Balıkesir, Afyonkarahisar, Bolu, Aydın, Sakarya, Bursa
• Ubıhlar: Balıkesir, Bolu, Sakarya, Samsun, Ordu
• Bjeduğlar: Çanakkale (Biga ilçesi yöresi), Afyonkarahisar
• Hatukuaylar: Kayseri, Bilecik
• Çemguylar: Düzce, Bilecik
• Mehoşlar: Samsun (Alaçam ilçesi)
• Kabardeyler: Kayseri, Tokat, Sivas, Kahramanmaraş
• Besleneyler: Çorum, Amasya

Ahlat Çerkesleri

Türkiye'nin en doğusundaki Çerkes diasporası Ahlat'ta yaşamaktadır. Şapsığ Çerkeslerinden olan Ahlat Çerkeslerinin eskiden sekiz dokuz olan köy sayısı günümüzde bire (Adilcevaz'da) düşmüş olup çoğu Ahlat merkezde yaşamaktadır.¹¹

Dernek

Türkiye Çerkeslerinin en büyük dernek yapılanması¹² olan iki federasyondan birisi Çerkes Dernekleri Federasyonu (Çerfed) bir diğeri ise Kafkas Dernekleri Federasyonu (Kaffed)' nur. Kaffed aynı zamanda Dünya Çerkes Birliği (DÇB) örgütünün kurucu üyesidir.¹³

Kaynakça

Orijinal kaynak: türkiye çerkesleri. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. Papşu, Murat (2003). Çerkes dillerine genel bir bakış Kafkasya ve Türkiye . Nart Dergisi, Mart-Nisan 2003, Sayı:35 ↩

2. Aslan, Cahit (2005). Doğu Akdeniz’deki Çerkesler . Adana Kafkas Kültür Deneği Yayınları, Yayın No : 02, Temmuz-2005, Adana ↩

3. Nart Ajans : TRT'nin Çerkezce yayını beğenildi ↩

4. Dr Meşfeşşu Necdet Hatam. Bilgi kirliliği ↩

5. ↩
6. ↩

7. http://www.cerkesarastirmalari.org/pdf/turkcekitap/cerkeslerde_kasenlik_adeti_eskisehir.pdf Gülüzar Altın ve Meryem Gümüş (Eskişehir Eti Sosyal Bilimler Lisesi). Çerkeslerde kaşenlik âdeti üzerne sosyolojik bir inceleme: Eskişehir örneklemi, danışman Mehmet Aksoy, TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Bursa 2011) ↩

8. http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/20121116_134turing.pdf Irak Çerkesleri (Çeçenler, Dağıstanlılar, Adigeler). Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM rapor no: 134, Kasım 2012 ) ↩

9. Seral Çelik - Hürriyet Karadeniz. Türkiye'deki Çerkesler: Kaf Dağı'na dönsek mi? . 2000'e Doğru, 12 Mart 1989, s. 11 ↩

10. ↩

11. Selçuk Balkar. Ahlat Çerkesleri - Kafkas Diasporası ↩

12. Адыгэхэм я щыгъуэ-щIэж махуэм къызэрагъэпэща пэкIур Тыркум гулъытэншэу къыщагъэнакъым . 2012-06-09 (Çerkesçe) ↩

13. ↩

Kategoriler